2022’DE DÜNYA ve TÜRKİYE’NİN HALİNİ YAZDIK

2022’DE DÜNYA –

• 2022’nin ilk günlerinden Kazakistan’da başlangıçta enerji fiyatlarındaki artışa karşı başlayan isyan ülke genelinde yaygınlaşarak ülkeyi kendi adamlarıyla perde gerisinden yöneten ve büyük yolsuzluk ve soygun ağını devam ettirmek isteyen Nazarbey yönetimi tasfiye edildi. Kazak isyanı ülkeyi perde arkasından yöneten Nursultan Nazarbayev hanedanlığını yıktı yerine gelen Tokayev isyancılara ödünler vermesine rağmen isyanın dinmemesi üzerine ülkeye, Rusya’dan silahlı unsurları “davet etti.” Çok sayıda gösterici öldürüldü ve tutuklandı.
• ABD’de ilk kez bir robot, insan yardımı olmadan cerrahi bir operasyonu tek başına gerçekleştirdi.

• Ukrayna’nın egemenlik alanındaki Donbass Cumhuriyetleri’nin “uyduruk referandumlarla” bağımsızlığını ilan etmesi üzerine bu cumhuriyetlerin talepleri üzerine Ukrayna’yı işgal harekâtını başlatan Rusya’nın Tiranı Putin, Ukrayna halklarını bombalarla katledeceği kendisinin ve taraftarlarının hiç ummadığı bir dirençle karşılaştı. Ukrayna halkları anavatanlarını kahramanca savunurken Rusya güçleri büyük kayıplar vererek “onurlu bir geri çekiliş için “uzlaşma zemini yaratma” peşine düşmek zorunda kaldı. Hala devam eden savaşta on binlerce Ukraynalı öldürüldü, işkenceye uğradı, yüz binlercesi mülteci durumuna düştü, Rusya’da da zorunlu askerliğe ve savaşa karşı çıkan yüzbinlerce barış savunucusu Putinist diktatörlük karşıtı Rus, ülkelerini terk etti veya tutuklandı.

• Brezilya’nın Rio de Janeiro eyaletinde şiddetli yağışların yol açtığı seller sonucu 232 kişi hayatını kaybetti.

        –  2022 Kış Paralimpik Oyunları Çin’in başkenti Pekin’de yapıldı.

• COVID-19 pandemisinde ölenlerin sayısı dünya genelinde resmi rakamlarla 6 milyonu geçti.
• Güney Kore’nin yeni Cumhurbaşkanı muhalefetin adayı Yoon Suk Yeol oldu.
• Covid-19 aşısını geliştiren Türk kökenli bilim insanları Özlem Türeci ve Uğur Şahin Almanya’da tıp dünyasının en önemli ödüllerinden kabul edilen “Paul-Ehrlich ve Ludwig Darmstaedter 2022 ödülünü” aldı.
• Oldukça derin bir ekonomik kriz ve yoksullukla boğuşan Sri Lanka’da (Seylan) halk, ülkenin lideri Rajapaksa’ya karşı ayaklandı. Rajapaksa ülkeyi adeta kendisini ve ailesinin çiftliği durumuna getirmişti. Yolsuzluk, adaletsizlik ve baskılara karşı başlayan protesto gösterileri kısa sürede bir ayaklanmaya dönüştü. Aylarca süren protestolarda dinmeyen öfke sonucunda halk diktatörün sarayını işgal etti. Rajapaksa kaçtı ve istifasını e-postayla gönderdi.
• Macaristan ve Sırbistan’da sağ-muhafazakâr partilerin seçim galibiyeti damga Nisan ayına damga vurdu. Macaristan’da Popülist aşırı sağcı Victor Orban’a karşı birleşen 6 muhalefet partisinin stratejisi tutmayınca Macaristan’da yine Orban’ın liderliğini yaptığı Fidesz seçimleri ciddi bir farkla kazandı.
• Fransa’da ikinci tura kalan Cumhurbaşkanlığı seçiminden Emmanuel Macron, rakibi Front National’in (Ulusal Cephe) lideri Marine Le Pen’i yenerek zaferle ayrıldı. Le Pen’in ana akım Fransa partilerini geride bırakarak ikinci sıraya yükselmesi Avrupa’da yükselen faşizm konusunu gündeme getirerek kaygıları artırdı.
• Filipinler’de başkanlık seçimini 1986 halk ayaklanmasında devrilen Diktatör Ferdinand Marcos’un oğlu kazandı.
• İspanya’da iktidardaki Birleşik Sol (Izquierda Unida) kürtaj haklarını genişleten ve İspanya’yı Avrupa’da kadınlara ücretli regl izni hakkı tanıyan ilk ülke haline getiren yasa tasarısını onayladı.
• İsveç ve Finlandiya Rusya’nın yayılmacı ve saldırgan dış politikasını gerekçe göstererek NATO’ya resmen başvurdu. Türkiye iki ülkenin başvurusunun onaylanmasını veto etti ve ön koşullar öne sürdü.
• 1960’ta bir darbeyle devrilerek idam edilen ve cesedi sülfürik asit ile eritilen, Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı olan Patrice Lumumba’nın vücudundan geriye kalan tek parça olan dişi 61 yıl sonra Brüksel’de ailesine teslim edildi.
• Kolombiya’da eski M-19 gerillası Gustavo Petro silah bırakarak demokratik siyasete katıldığı seçimleri kazanarak ülke tarihinin ilk solcu devlet başkanı seçildi.
• Afganistan-Pakistan sınırında, merkez üssü Host şehri olan 6.2 büyüklüğünde bir deprem meydan geldi. Depremde en az 1500 kişi öldü.
• İngiltere Başbakanı Boris Johnson, kabinesindeki bakanların ve partisindeki istifalara daha fazla dayanamayarak görevini aynı partiden Liz Truss‘a devretti ancak Truss’un Başbakanlığı da uzun sürmedi o da istifa ederek yerini Hint asıllı siyasetçi Rishi Sunak’a bıraktı.
• İstanbul Dolmabahçe’de Erdoğan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in eşliğinde taraflar arasında dünyadan tahıl tedarikinde Ukrayna’nın Rusya tarafından saldırıya uğramasından kaynaklanan tahıl tedarikindeki küresel krizi ortadan kaldırmak için Tahıl Koridoru Anlaşması’na imza atıldı.

• Pilotlar, makinistler ve lojistik sektörü çalışanlarının aldığı grev kararıyla Avrupa’da ulaşım ve taşımacılık alanında ciddi bir kriz yaşandı.
• Kosova hükümetinin “Sırbistan kimlik kartlarıyla Kosova’ya giriş/çıkış yapanlara geçici beyan formları verilmesi” ve “Sırp makamlarınca Kosova’daki Sırplara verilen araç plakalarının ‘RKS’ (Kosova Cumhuriyeti) plakalarına dönüştürülmesi” ile ilgili kararların yürürlüğe gireceğini duyurmasından sonra Sırbistan’ın, Kosova’yı işgal ile tehdit etmesi üzerine Balkanlarda sular yeniden ısınmaya başladı. 
• ABD Temsilciler Meclisi Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyareti Çin ve Taiwan arasında başlayan gerilimi artırdı Çin Güney Çin denizinde hava ve deniz kuvvetleriyle gövde gösterisi yaparak Taiwan ve ABD’ye gözdağı verdi.
• Batı ülkelerinde yaşanan enerji krizi ve hızla artan fiyatlar nedeniyle pek çok ülkede fatura protestoları yaşandı.
• Başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesiyle ahlak polisince dövülerek katledilen Mahsa Amini’nin öldürülmesinin ardından kadınlar İran’da teokratik dikta rejimine karşı sokağa döküldü. Hükümet karşıtı protestolara dönüşen eylemler hızla büyüyerek tüm ülkeyi sardı. Binlerce gösterici öldürüldü. Jin, Jiyan, Azadi sloganı tüm İran sokaklarında ölüm pahasına özgürlük isteyen göstericilerin ana sloganı oldu.

• 2022 yılında Avrupa’daki yükselen sağ dalgaya İtalya’da eklendi. İtalya’daki seçimleri sağ ittifak kazandı. Faşist, İtalya’nın Kardeşleri lideri Giorgia Meloni, sandıktan zaferle ayrıldı.
• Brezilya’da başkanlık seçiminin kazananı İşçi Partisi’nin adayı Lula da Silva oldu. Solcu lider daha önce düzmece mahkeme kararlarıyla hapse atılmış ve aday olması engellenmişti. Lula seçimin ikinci turunda rakibi mevcut başkan aşırı sağcı Jair Bolsonaro’yu altetti. Bolsonaro iktidarı devretmeyi ve seçim yenilgisini reddetti Lula ve Partisini “darbe ile tehdit” etti ancak Bolsonaro yılın son günlerinde ABD’ye kaçarak Brezilya’yı terk etti.
• James Webb Uzay Teleskobu, Hubble Uzay Teleskobu tarafından kaydedilen ve “Pillars of Creation” (Yaratılış Sütunları) olarak bilinen toz bulutunu görüntüledi.
• Güney Kore’nin başkenti Seul’de düzenlenen Cadılar Bayramı etkinliklerinde meydana gelen izdihamda 156 kişi öldü.
• Kolombiya hükümeti ile Marksist gerilla hareketi ELN arasındaki barış görüşmeleri yeniden başladı. Venezuela’nın arabuluculuğundaki görüşmelerde 5 Aralık’ta anlaşmaya varıldı.

• Tesla ve SpaceX’in patronu Elon Musk, satın aldığı Twitter’ın yönetim kurulunu feshederek kendisini “tek yönetici” ilan etti.
• Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu dünya nüfusunun 15 Kasım itibarıyla 8 milyar kişiye ulaştığını bildirdi. Rapora göre, dünyanın 2030’da 8,5 milyar, 2050’de 9,7 milyar, 2100’de 10,4 milyar nüfusa ulaşacağı tahmin ediliyor.

– Peru’da solcu devlet başkanı Petro Castillo, bir kongre darbesiyle görevden alınarak tutuklandı. Darbeci yönetime karşı Peruluların eylemleri devam ederken kongre tarafından göreve getirilen Cumhurbaşkanı Yardımcısı Dina Boluarte ülkenin ilk kadın devlet başkanı oldu.

İngiltere’de son yılların en büyük grev dalgası başladı. Öğretmenler, sağlık çalışanları, hemşireler, otobüs şoförleri, liman işçileri, gazeteciler, kamu personelleri, demir yolu, havalimanı, üniversite, havacılık ve posta servisi çalışanları başta olmak üzere, çok çeşitli meslek grupları peş peşe greve çıktılar.

• Arjantin, Katar’da düzenlenen 2022 FIFA Dünya Kupası’nı kazandı. Arjantin böylelikle tarihi boyunca Dünya kupasını üçüncü defa kazanmış oldu. 

TÜRKİYE’2022–

Abdulhamit Gül, Adalet Bakanlığı görevinden “affını talep etti,” Gül’ün yerine Cumhurbaşkanı Kararı ile TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı ve Yozgat Milletvekili Bekir Bozdağ atandı. Adı FETÖ ile birlikte anıldığı iddiaları nedeniyle gözden düşen Bozdağ böylelikle ikinci defa Adalet Bakanlığı görevine getirilirken bu tercih “adalet mekanizmasının nasıl işleyeceği konusunda da bir fikir vermiş oldu.  Bozdağ kendisinden “beklentileri” boşa çıkarmayarak yıl içinde bakanlığının pek çok hukuk skandalıyla “başarılı bir performans” gösterdi.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun daveti üzerine altı muhalefet partisi genel başkanı çalışma yemeğinde ilk kez bir araya geldi. Altılı masanın ilk toplantısında, İYİ Parti, Saadet Partisi, Gelecek Partisi, Demokrat Parti ve DEVA Partisi Genel Başkanları, Çankaya Belediyesi Ahlatlıbel Tesisleri’nde buluştu. “Güçlendirilmiş parlamenter sistem” çalışmasının son şeklinin ele alındığı bu ilk toplantı 5 saat 15 dakika sürdü.

15 Temmuz ve Gezi Parkı olaylarına ilişkin davada karar verildi. İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi, tutuklu sanık Osman Kavala’ya, “Türkiye Cumhuriyeti hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek” suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verdi. Tutuksuz sanıklar Ayşe Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater Utku, Ali Hakan Altınay, Mine Özerden, Şerafettin Can Atalay, Tayfun Kahraman ve Yiğit Ali Ekmekçi’nin “Türkiye Cumhuriyeti hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım” suçundan 18’er yıl hapisle cezalandırılmalarına ve tutuklanmalarına karar verildi.

İstanbul’da Feminist Gece Yürüyüşü öncesinde İstanbul Valiliği’nin talimatıyla Taksim Meydanı polis tarafından yaya trafiğine kapatıldı. 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde Türkiye’nin farklı kentlerinde Feminist Gece Yürüyüşü düzenleniyordu ancak İstanbul’da İstiklal Caddesi üzerinden Taksim’e yürümek isteyen kadınların önü polis barikatlarıyla kesildi. Yürüyüş öncesi Taksim Meydanı’na metro seferleri durduruldu. İstiklal Caddesi’ne çıkan tüm ara sokaklar kapatıldı. Gösterici kadınlar polis tarafından tartaklandı.

Muğla’da üniversite öğrencisi Pınar Gültekin’i öldüren sanık Cemal Metin Avcı ağırlaştırılmış müebbet hapisle cezalandırıldı. Ceza, haksız tahrik indirimiyle 23 yıla indirildi. Mahkeme, Avcı’nın kardeşi Mertcan Avcı ve diğer sanıkların ise beraatine hükmetti. Muğla Cumhuriyet Başsavcılığı, Cemal Metin Avcı’ya verilen 23 yıl hapis cezasını ve kardeşi Mertcan Avcı için verilen beraat kararını istinafa taşıdı.

Danıştay, İstanbul Sözleşmesi’nin feshine ilişkin 20 Mart 2021 tarihli Cumhurbaşkanı Kararının iptal istemini reddetti.

2022-KPSS Lisans Genel Yetenek-Genel Kültür Sınavı ile Eğitim Bilimleri Sınavı’ndaki bazı soruların, bir yayınevinin deneme sınavı sorularıyla aynı olduğu iddiaları kamuoyuna yansıdı. ÖSYM, iddianın asılsız olduğunu bildirdi. ÖSYM Başkanı Halis Aygün görevden alındı. ÖSYM 31 Temmuz’da yapılan KPSS oturumlarının iptal edildiğini, 6-7 Ağustos 2022 ve 14 Ağustos 2022 tarihlerinde yapılacak oturumların da ertelendiğini açıkladı.

Gaziantep’te kaza yapan araca müdahale edenlere çarpan yolcu otobüsünün şoförü ile Mardin’in Derik ilçesinde art arda yaşanan katliam gibi kazayla ilgili gözaltına alınan iki tır şoförü tutuklandı. Kazada hayatını kaybeden 35 kişi, cenaze törenleriyle son yolculuklarına uğurlandı.

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nın soruşturması kapsamında, eski Türk Hava Kurumu Üniversitesi Rektörü Ünsal Ban, eşinin kendisine aldığı lüks yatıyla yurt dışına kaçmaya çalıştığı sırada Muğla’nın Milas ilçesinde gözaltına alındı. Ban’ın adı Sedat Peker’in ülkeyi sarsan ve gündem belirleyen ifşalarında Erzurum AKP Milletvekili Zehra Taşkesenlioğlu ve SPK Başkanı olan ağabeyinin Borsa İstanbul’da spekülatif hareketlere aracı olarak milyonlarca dolar kazandıkları iddialarında geçmişti.

Ankara’nın Çankaya ilçesindeki eğlence mekânında sonradan üst düzey bürokratlar ve kamu görevlileri oldukları anlaşılan üç kişi istekte bulundukları şarkıyı bilmediği gerekçesiyle tartıştıkları müzisyen Onur Şener’i cam bardakla boynundan ağır yaraladı. Müzisyen Şener kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti.

2015 yılında Diyarbakır’ın merkez Sur ilçesindeki hendek operasyonları sırasında yaşamını yitiren Hakan Arslan’ın kemikleri yedi yıl sonra bir torba içinde ailesine teslim edildi. Baba Ali Rıza Arslan, 28 yaşındaki oğlunun kemiklerinin bu şekilde teslim edilmesine isyan etti. Arslan, “Yedi yıldır yaşadığımız acıların en büyüğünü cenazeyi alırken yaşadık. ‘Al oğlunun cenazesi’ denilerek bana bir kutu teslim edildi. 28 yaşındaki bir gencin cenazesinin kutu içinde ailesine teslim edilebileceği hangi kitapta yazıyor?” dedi. Diyarbakır Barosu, kemikleri bu şekilde teslim eden savcıyı HSK’ya şikâyet etti.

2022 yılında Türkiye’yi sarsan olayların başında yer alan İstanbul’daki Taksim saldırısında biri çocuk altı kişi hayatını kaybetti. Saldırının ertesi günü zanlı Ahlam Albashır gözaltına alındı. Bombalı saldırının ardından önemli bir bölümü yaya trafiğine kapatılan İstiklal Caddesi, bir gün sonra tekrar yayalara açıldı. Beyoğlu Belediyesi, İstiklal Caddesi’ndeki saksı ve bankları söktü. Olayla ilgili her gün yeni ve çelişkili bilgiler ortaya çıkarken, saldırıyı üstlenen olmadı. Saldırının ardından İçişleri Bakanı Soylu “YPG/PKK” yaptı dedi ancak PKK saldırıyı üstlenmedi. Bir hafta sonra Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye ve Irak’ın kuzeyine hava harekâtı düzenledi. Zanlı Ahlam Albashır ile beraber ülkeye giriş yapan Bilal Hasan ise hâlâ firari. Olayla ilgili Albashır’in de aralarında bulunduğu 25 kişi tutuklandı.

14 Ekim’de Amasra’daki Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Müessese Müdürlüğü ne bağlı maden ocağında patlama meydana geldi. Yangın çıkan maden ocağında, 110 işçi vardı ve yaklaşık yarısı 300 metre derinlikteydi.Kurtarma çalışmaları, 15 Ekim’de sona erdiğinde bu iş cinayetinde 41 maden emekçisinin cansız bedenleri ocaklardan çıkarılmıştı. Göçükte çıkan yangın nedeniyle pek çoğunun ölü bedenleri tanınmaz haldeydi. Bilirkişi ön raporunda hava sensörlerine değerleri düşük göstermesi için müdahale edildiği iddiası yer aldı. Olayla ilgili aralarında müessese müdürü Cihat Özdemir’in de bulunduğu sekiz kişi tutuklandı.

İsmailağa Cemaati’ne bağlı Hiranur Vakfı kurucusu Yusuf Ziya Gümüşel’in kızı H.K.G.’nin, altı yaşındayken “imam nikahıyla evlendirildiği” ve Kadir İstekli tarafından cinsel istismara maruz bırakıldığı anlaşıldı. Timur Soykan ve Murat Ağırel’in haberiyle ortaya çıkan trajedinin çok daha eskiye dayandığı anlaşıldı. 2012’de mağdur çocuğun hastaneye müracaat ettiği ve yaşının küçük olmasından dolayı durumun polise bildirildiği anlaşıldı. Soruşturmada esnasında H.K.G. kemik yaşı tespiti için hastaneye sevk edildi. 10 Aralık 2012’de alınan raporda H.K.G’nin 21 yaşında olduğu tespiti yer aldı ve takipsizlik kararı verildi. Ancak H.K.G.’nin ifadesine göre, kendisinin yerine bir başkası kemik yaşı filmine sokuldu ve H.K.G’ye hiçbir işlem yapılmadı.  2020 yılında ise H.K.G., altı yaşından beri Kadir İstekli tarafından cinsel istismara maruz bırakıldığını belirterek şikâyette bulundu. İddianamede Kadir İstekli’nin 67 yıl 10 ay 15 güne kadar hapsi istendi. Baba Yusuf Ziya Gümüşel ve anne Fatıma Gümüşel hakkında ise 22 yıl 6 ay hapis cezası talep edildi. Dava kamuoyuna yansıdığında sanıklar tutuksuz yargılanıyordu. Mayıs 2023’te yapılması planlanan ilk duruşma Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın talebi üzerine 30 Ocak 2023’e çekildi. İstanbul Anadolu 2. Ağır Ceza Mahkemesi, sanıklar Kadir İstekli ve Yusuf Ziya Gümüşel hakkında “üzerlerine atılı suçun vasıf ve mahiyeti, atılı suçun katalog suçlardan olması, bilirkişi raporu, bu suç için yasada öngörülen alt ve üst sınırları, oluşan kaçma şüphesi ve mevcut delil durumu” nedeniyle tutuklanmalarına yönelik yakalama emri çıkardı. Kadir İstekli 14 Aralık’ta, Yusuf Ziya Gümüşel ise 15 Aralık’ta gözaltına alındı. İstekli ve Gümüşel ertesi gün tutuklanarak, cezaevine gönderildi.

AKP-MHP iktidarı yüksek enflasyonun ve pahalılığın faturası iktidar medyası tarafından “üç harfliler” olarak adlandırılan ve AKP döneminde semirtilen zincir marketlere kesildi. Devlet Bahçeli partisinin 22 Kasım’daki grup toplantısında, “Sürekli zam yapan zincir marketlerin FETÖ ile irtibat ve ilişkisinin titizlikle araştırılması gerektiğine inanıyoruz” dedi. Erdoğan, 30 Kasım’da partisinin genel merkezinde zincir marketlerdeki fiyat artışlarını eleştirdi ve fiyat farklılıklarını gidermek için Fiyat İstikrar Komitesi kuracaklarını söyledi. Gıda Perakendecileri Derneği Başkanı ve BİM İcra Kurulu Üyesi Galip Aykaç ise Bahçeli’ye gönderme yaparak, “FETÖ örgütü ile bizi tehdit eden parti liderlerine söyleyeceklerimiz var. Bu ülkenin güzel insanları sizlerin yalanlarına hiçbir şekilde itibar etmediler” açıklamasını yaptı. Aykaç, Gıda Perakendecileri Derneği Başkanlığı görevinden istifa etti. 7 Aralık’ta zincir marketlere ilişkin yeni bir düzenleme geldi. Bu değişiklikle birlikte 200’den fazla şubesi olan zincir marketlere fiyat takibi ve şube bilgilerine yönelik verileri Ticaret Bakanlığı’yla paylaşma zorunluluğu getirildi.

2022’nin sonunda Ekrem İmamoğlu’nun “YSK üyelerine hakaret ettiği” suçlamasıyla yargılandığı davada karar çıktı. Mahkeme heyeti, İmamoğlu’na iki yıl yedi ay 15 gün hapis cezası verdi ve siyasi yasak getiren TCK’nın 53. maddesini uyguladı. Kararın ardından 14 Aralık akşamı İmamoğlu’nun çağrısıyla Saraçhane’de miting düzenlendi. Toplanan kalabalığa hitap eden İmamoğlu, Altılı Masa’nın liderlerinin katılacağı yeni bir miting düzenleneceğini ilan etti. Bunun üzerine 15 Aralık’ta Kemal Kılıçdaroğlu, Meral Akşener, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu ve Gültekin Uysal, Saraçhane’de bir araya gelerek “Millet iradesine sahip çıkıyor” mitingi düzenledi. Programa Millet İttifakı’na mensup büyükşehir belediye ve ilçe başkanları da katıldı. On binlerce İstanbullu “Gün gelecek, devran dönecek, AKP halka hesap verecek” ve “Faşizme karşı omuz omuza” sloganları attı.

HAZIRLAYAN UĞUR TÜRE