Ana Sayfa Dergi Çeviri ÇEVİRİ | “Ben her zaman iki sesle yaşadım – biri politik, biri müzikal” Mikis Theodorakis

ÇEVİRİ | “Ben her zaman iki sesle yaşadım – biri politik, biri müzikal” Mikis Theodorakis

0
ÇEVİRİ | “Ben her zaman iki sesle yaşadım – biri politik, biri müzikal” Mikis Theodorakis

“Zorba” Bestecisi ve Marksist Asi Mikis Theodorakis 96 yaşında hayatını kaybetti

Ünlü Film müzikleri ile tanınan, aynı zamanda Yunanistan yönetimi sırasında çalışmalarını yasaklayan ve onu hapse atan askeri cuntaya karşı bir söz ve müzik savaşı verdi.

Yarım yüzyıl önce kendisini bir devrimci olarak hapsedip sürgüne gönderen ve çalışmalarını yasaklayan kötü şöhretli bir askeri cuntaya karşı söz ve müzik savaşı yürüten ünlü Yunan besteci ve Marksist mütevazi Mikis Theodorakis, Perşembe günü Atina’nın merkezindeki evinde öldü. 96 yaşındaydı.

Web sitesinde yapılan açıklamaya göre, neden kalp yetersizliği idi. Ailesi, Yunan devlet televizyonunda okunan bir açıklamada, cesedinin eyalette yatacağını söyledi ve Başbakan Kyriakos Miçotakis ülkede üç günlük ulusal yas ilan etti.

Bay Theodorakis uluslararası alanda en çok Anthony Quinn’in çalkantılı Yunan etnik kökeninin bir özü olarak rol aldığı “Zorba the Greek” (1964) filmlerindeki müzikleriyle tanınıyordu. Costa-Gavras’ın Yunan cuntası üzerine kara hicvi “Z” (1969); ve Sidney Lumet’in Al Pacino’nun polis yolsuzluğunu ortaya çıkarmak için kılık değiştiren bir New York polisi olarak oynadığı gerilim filmi “Serpico” (1973) filmlerinde de müziklerine yer verilmişti.

1970’lerin başında, Yunanistanın sürgüne gönderdikleri, yasaklanmış bir Theodorakis şarkısını mırıldanarak bir Atina polisiyle ilgili bir hikayeyi paylaşmaya bayılırdı. Bunu duyan yoldan geçen biri polisi durdurur ve “Memur bey, Theodorakis’i mırıldanmanıza şaşırdım” der. Bunun üzerine memur, Theodorakis’in müziğini dinlemek suçundan adamı tutuklarmış.

1967’den 1974’e kadar binlerce siyasi muhalifi baskı altına alan bir cunta döneminde Yunanistan’da çelişkilerle dolu bir yaşam biçimi sürdü. Ancak birçok Yunanlı için, Mr. Theodorakis  bir direniş metronomuydu. İdealleri uğruna hapse atılırken, yasak asi müziği, halkına kaybedilen özgürlüklerin bir hatırlatıcısıydı.

1970’de The New York Times’a “Ben her zaman iki sesle yaşadım – biri politik, biri müzikal” dedi. 1968’de hapishaneden serbest bırakıldıktan dört yıl sonra Atina’daki rejimin devrilmesine yardımcı olan dünya liderleriyle uluslararası bir konser ve temas kampanyası başlattı. Yeni bir anayasa ve daha sonra Avrupa Birliği olacak olan Avrupa Ekonomik Topluluğuna üyelik ile demokrasi için bir büyük adım atılacaktı. Yunanistan’ın en ünlü bestecisi olan Mr. Theodorakis senfoniler, operalar, baleler, film müzikleri, sahne için müzikler, protestolar için marşlar ve sınırsız şarkılar yazdı – iyi zamanlarda ve kötü zamanlarda kaleminden dökülen yüzlerce klasik ve popüler parçalardan oluşan yapıtlar, hatta işkence anları, hapishane hücreleri, sefil toplama kampları ve uzak bir dağ mezrasında yıllarca süren sürgün boyunca üretti.

Ayrıca, işçilerin ve ezilen halkların kötü durumu hakkında savaş zamanı direniş marşları ve sosyalist tonda şiirler yazdı. Siyasi zulüm konusundaki en ünlü eseri, “Mauthausen Trilogy,” esas olarak Avrupa’nın fethedilen topraklarının entelijansiyasını yok etmek için kullanılan II. Holokost üzerine yazılmış en güzel müzik olarak tanımlanmıştır.

Bay Theodorakis’in müziği onu zengin bir komünist yaptı. Topluma olan borcunu ödedikten sonra, Paris, Atina ve Yunan Peloponnesus’ta evleri olan bir Parlamento üyesi olarak ayrıcalıklı hayatı için özür dilemedi; hatta New York, Londra ve Berlin’deki çalışmalarının prömiyerlerinde şölen edildiği için; ya da Avrupa, Amerika ve Orta Doğu’daki kültürel ve siyasi liderleri dost sayığı için bunu dile getirmedi.

2. Dünya Savaşı sırasında Yunanistan’da faşist işgal güçleriyle savaşan bir Komünist gençlik grubuna katıldı. Savaştan sonra adı, savaş zamanı direnişçilerinden oluşan bir polis listesinde yer aldı ve binlerce şüpheli komünistle birlikte yakalandı ve üç yıl boyunca kötü şöhretli bir esir kampının yeri olan Makronisos adasına gönderildi. Orada tüberküloza yakalandı ve işkence gördü ve diri diri gömülerek sahte infazlara maruz kaldı.

Bay Theodorakis 1950’lerde Atina ve Paris’teki müzik konservatuarlarında senfoniler, oda müziği, baleler ve çeşitli rapsodiler, marşlar ve adagiolar yazarak eğitim aldı. Çoğu komünist olan ünlü Yunan şairlerinin şiirlerini besteledi. Ayrıca Komünizme olan bağlarını da derinleştirdi: Yunanistan bir Soğuk Savaş savaş alanı olduğunda, Stalin’i değil CIA’i suçladı.

Selanik’teki bir barış mitinginde sağcı fanatikler tarafından motosikletle ezilen önde gelen savaş karşıtı eylemci Grigoris Lambrakis’in 1963’te öldürülmesinden derinden etkilendi. Costa-Gavras filminde sonradan cunta liderlerinin işi olarak ince kurgulanmış biçimde tasvir edilen modern Yunan tarihinde önemli bir olay olan cinayeti, kitlesel protestolara ve ulusal bir siyasi krize yol açtı.

Bay Theodorakis, Mr. Lambrakis’in adına kurulmuş, Yunanistan genelinde siyasi protestolar düzenleyen ve bir Gençlik Organizasyonun, 1964’te Komünistlere bağlı bir yer ile Parlamentoya seçilmesine yardımcı oldu.

Yunanistan 1967’de siyasi ve ekonomik kargaşaya girerken, Albay George Papadopulos, iktidarı ele geçiren, sivil özgürlükleri askıya alan, siyasi partileri kaldıran ve özel mahkemeler kuran bir askeri darbeye öncülük etti. Binlerce siyasi muhalif hapse atıldı veya sürgüne gönderildi.

Küba Devlet Başkanı Fidel Castro’yu ziyaret ettiği dönemde Bay Theodorakis orada saklandı. Zira hakkında tutuklama emri çıkarıldı ve askeri mahkeme onu gıyaben beş ay hapis cezasına çarptırdı. Müziğinin çalınması, satılması ve hatta dinlenmesi yasaklanmıştır. Aylar sonra tutuklandı ve Atina’da hapsedildi. Hücresinde müzik bestelemeye devam etti. Beş ay sonra, o, karısı ve iki çocuğu, Mora Yarımadası’ndaki bir dağ köyü olan Zatouna’ya sürüldü ve burada üç yıl kaldılar.

Leonard Bernstein, Arthur Miller, Harry Belafonte ve besteci Dmitri öncülük etti, ancak boşunaydı. 1970’teki tutukluluğunun son aylarında, Atina’nın kuzeyindeki Oropos’taki bir esir kampına gönderildi. Kan kusuyordu ve ateşi vardı. Dövülerek öldürüldüğüne dair söylentileri bastırmak için cunta onu yabancı gazetecilere gösterdi.

Avrupa hükümeti Yunanistan’a insan hakları anlaşmasını ihlal ettiğini söyledi ve cuntayı işkenceye son vermeye, siyasi mahkumları serbest bırakmaya ve serbest seçimler düzenlemeye çağırdı. Albaylar bunu red ettiler ancak Onu serbest bıraktılar ve Parise gönderdiler.  Üç ay sonra, Londra Senfoni Orkestrası’nı muzaffer “Ruhun Yürüyüşü”nde yönetti. Kalabalığın duyguları taştı. Newsweek o sırada, “Sanki Zorba’nın kendisi yönetiyordu” diye yazmıştı. “Bittiğinde seyirci gitmesine izin vermedi; uzun alkışlar, tezahüratlar, ayakları yere vurma ve ritmik “Theodorakis! Theodorakis!’ onu beş kez geri getirdi.”

Konser ile birlikte Bay Theodorakis cuntayı barışçıl bir şekilde devirmek için dört yıllık kampanyasına başladı. Dünyayı dolaşarak, Yunan demokrasisinin davasına kaynak sağlamak için her kıtada konserler verdi. Kültürel ve siyasi liderlerden destek aldı. Şili’de ülkenin Marksist başkanı Salvador Allende ve şair Pablo Neruda ile tanıştı. Daha sonra Neruda’nın “Canto General” adlı eserine, Hispanik bir bakış açısıyla Yeni Dünya tarihi üzerine bölümler besteledi.

Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır, Yugoslavya Mareşal Tito, Filistin lideri Yasir Arafat ve Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand tarafından kabul edildi. İsveç lideri Olof Palme, Batı Almanya Başbakanı Willy Brandt ve Theodorakis’in eski arkadaşı ve Yunanistan Kültür Bakanı olan aktris Melina Mercouri yardım sözü verdi. Dünyanın dört bir yanındaki sanatçılar ve yazarlar onun müttefikleri oldular.

1973’e gelindiğinde, uluslararası baskı ve huzursuz bir sivil nüfusla karşı karşıya kalan cuntanın gücü sarsıldı. Atina’da bir öğrenci ayaklanması açık bir isyana dönüştü. Askerlerle çıkan çatışmalarda yüzlerce sivil yaralandı. Albay Papadopoulos devrildi ve sıkıyönetim yeni bir sertlik tavrı takındı. 1974’te üst düzey subaylar desteklerini geri çekince cunta çöktü.

Birkaç gün içinde, Bay Theodorakis, büyük kalabalıklar tarafından karşılandı, müziği sürekli radyoda çalarak zaferle eve döndü. “Şu anki sevincim, işkence görmek için bir hücrede beklerken hissettiğimle aynı” dedi. “Hepsi aynı mücadelenin parçasıydı.”

Eski Başbakan Konstantin Karamanlis de sürgünden döndü ve bir ulusal birlik hükümeti kurdu. Yunanistan’ın monarşisi kaldırıldı, yeni bir anayasa kabul edildi ve 1981’de Yunanistan Avrupa Ekonomik Topluluğuna katıldı.

Michael George Theodorakis, 29 Temmuz 1925’te Ege’nin Sakız adasında Georgios ve Aspasia (Poulakis) Theodorakis’in iki oğlundan en büyüğü olarak dünyaya geldi. O ve kardeşi Yannis, taşra şehirlerinde büyüdüler. Babaları avukattı. Türkiyeli etnik bir Rum olan anneleri, oğullarına Yunan halk müziği ve Bizans ayinini öğretti. Yannis bir şair ve söz yazarı oldu. Mikis ilk şarkılarını enstrümansız yazdı ve ilk konserini 17 yaşında verdi. 1953 yılında Myrto Altınoğlu ile evlendi. Margarita ve George adında iki çocukları oldu.

1974’te sürgünden döndükten sonra, Theodorakis konser turlarına yeniden başladı ve Yunan Radyo ve Televizyonu senfoni orkestrasının müzik direktörü oldu. Ayrıca 1980’lerde ve 90’larda Parlamento’da görev yaparak siyasete geri döndü.

1988’de Komünist Parti’den ayrıldı ve Andreas Papandreu hükümetindeki skandalları ve solcu teröristlere atfedilen bombalamaları kınayan muhafazakarların yanında yer aldı. Ancak 1992’de muhafazakar bir hükümet bakanı olarak istifa etti ve Sosyalistlere döndü.

1983 yılında Lenin Barış Ödülü’ne layık görülen Bay Theodorakis, müzik ve siyasi meseleler üzerine kitaplar ve beş ciltlik bir otobiyografi olan “Başmeleğin Yolları” eserini yazdı. Emekliliğinde, Amerika’nın Irak’taki savaşını ve İsrail’in muhafazakar politikalarını kınadı. 80’li yaşlarında bile, tüylü gri yelesi ve delici gözleriyle, bir asi ya da peygamberin vahşi görünümüne sahipti.

1973’te, sürgünü sırasında, Bay Theodorakis, New York’taki Avery Fisher Hall’da, Neruda’nın şiirlerine dayanan bir üçleme de dahil olmak üzere, çalışmalarının kapsamlı bir araştırmasını sundu.

John Rockwell, The Times için yazdığı bir incelemede, “Bay Theodorakis’in müziğinin ardındaki unsurlar yeterince basit,” diye yazmıştı: “heyecan verici melodiler, bulaşıcı dans ritimleri ve buzukilerin  her zaman var olan egzotik rengi.” Ancak Bay Theodorakis “popüler materyallerini parlak, yaratıcı bir şekilde kullanırken onları hızla aşar” dedi.

“Sonuçta, Bay Theodorakis’in siyasetini müziğinden ayıramazsınız” diye ekledi. “Bazılarının yasaklamaları gerektiğini düşündükleri müziğin neden bu olduğunu kolayca anlayabiliriz.”

New York Times; 02.09.2021

Çeviren: Attila Turnaoğllu – etelgraf

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here