Milli Eğitim Bakanı Sayın Özer, LGS sonuçlarını açıklarken verdiği sayısal değerler ve oranlarda sadece sınav ile öğrenci alan liseleri tercih ve yerleştirme sonuçlarına odaklandı. ”Öğrencilerin %97’sinin istedikleri tercihlere yerleştiğini” açıkladı. Burada ifade edilen “istedikleri tercihlere yerleşti” cümlesi bir gerçeğin mi yoksa “zora dayalı rıza gösterme” gerçeğinin mi bir sonucu orası muğlak. Sayın Bakanın odaklandığı rakamların büyük bir bölümü sınav ile öğrenci alan liseleri içermekte. Sınav ile öğrenci alan liselerin kontenjanları toplamın içinde sadece %15,46’yı oluşturmakta. Geriye kalan %84,54’ün tavan ya da taban puanları, kontenjan toplamları ve boş kalan kontenjanları kamuoyu tarafından bilinmemekte. Sınava girip puan alan, tercih yapmış olmasına rağmen yerleşme olanağı bulamayan veya hiç tercih yapmamış olan öğrencilerin de yerleştikleri liselerin taban ve tavan puan aralıkları iller bazında açıklanmalıdır.
Sınavla öğrenci alan 2323 lise için ayrılan kontenjan toplamı 192 bin 962 olup, bu kontenjanın okul türlerine göre dağılımı; Anadolu Liseleri 65 bin 866, Fen Liseleri 38 bin 850, Sosyal Bilimler Liseleri 10 bin 380’dır. Anadolu İmam Hatip Liseleri 39 bin 676, Mesleki Teknik Anadolu Liseleri 38 bin 190 olacak şekilde gerçekleşmekte. Geçen yıllarda kontenjanları Fen Liselerinin gerisinde olan AİHL bu yıl yapılan artışların ardından Fen Liselerinin önüne geçirilmekte. Örneğin, 2019’da Fen Liselerine ayrılan kontenjan Anadolu İmam Hatip Liselerine ayrılan kontenjandan 5 bin 940 fazla iken, 2022’de Fen Liselerinin kontenjanı AİHL’nin kontenjanından 820 öğrenci daha az belirlenmekte. 2019’dan bu yana AİHL kontenjanlarında artış oranı %39,49 olurken, Fen Liselerinde artış oranı %12,32’de kalmakta.
Okul Türlerinin Taban ve Tavan Puan Karşılaştırması
Taban puanları sıralamasına göre 81 ilden alınan en düşük ve en yüksek puanlı 166 okul örneklem alınarak gerçekleştirilen inceleme sonuçlarına bakarak yapılan çıkarımlarda; ilk 12’lik ve son 12’lik seti oluşturan okullar ile ayrıca tavan puanı 500 olan 13 okul seti listelenmiştir.
Taban Puanı En Yüksek Olan 12 Lise
1-İstanbul Erkek Lisesi 494,7740
2-Galatasaray Lisesi 494,7740
3-Kabataş Erkek Lisesi (İngilizce +Almanca) 493,0768
4-Ankara Fen Lisesi 490,46618
5-İstanbul Atatürk Fen Lisesi 488,2011
6-İzmir Bornova Fen Lisesi 488,2011
7-Cağaloğlu Anadolu Lisesi 484,5187
8-Bursa Nilüfer Tofaş Fen Lisesi 482,9747
9-Adana Seyhan Fen Lisesi 481,2900 10-Hüseyin Avni Sözen Anadolu Lisesi 480,9362 11-Osman Ulubaş Kayseri Fen Lisesi 478,0362 12-Buca İnci-Özer Tırnaklı Fen Lisesi 477,7487
Taban Puanı En Düşük Olan 12 Lise
1-Bozöyük MTAL 140,9611
2-Esenyurt Alkop MTAL 151,3881
3-Elazığ Şehit Mehmet Öter MTAL 163,8924 4-Mersin Mezitli Fatma Aliye MTAL 155,8383 5-Gaziantep Islahiye Fatih Sultan Mehmet MTAL 160,2804
6-Hatay Saadet-Yusuf Mıstıkoğlu ÇPL 161,28498
7-Adıyaman Mimar Sinan MTAL 161,9611
8-K.Çekmece PAGEV Plastik Teknolojileri MTAL 162,4398 9-Zeytinburnu Galip Balkan MTAL 163,5037 10- Denizli Pamukkale Sema-Abdurrahman Karamanlıoğlu MTAL 167,6473 11-Büyükçekmece Hayriye Duralı MTAL 167,8018
12-Çatalca Şehit Halil İbrahim Güre AİHL 169,286
Tavan Puanı 500 Olan Liseler
1-Antalya Döşemealtı Fen Lisesi
2-Bursa Tofaş Fen Lisesi 3-Denizli Erbakır Fen Lisesi
4-İstanbul Atatürk Fen Lisesi
5-İstanbul Erkek Lisesi 6-İstanbul Galatasaray Lisesi
7-İstanbul Kabataş Lisesi
8-Kartal Anadolu İmam Hatip Lisesi
9-İzmir Fen Lisesi 10-Karabük Mehmet Vergili Fen Lisesi 11-Konya Meram Fen Lisesi
12- Malatya Erman Ilıcak Fen Lisesi
13-Samsun Garip Zeycan Fen Lisesi
Değerlendirme ve sonuç:
-81 il bazında örneklem alınan 165 lisenin, en düşük taban puanlı olan 81’in 2’si ÇPL, 25’i AİHL 54’ü MTAL’dir. En yüksek taban puanlı olan 85 lisenin 1’i AİHL, 3’ü proje lisesi, 81’i Fen Lisesi’dir.
-400 ve üzeri taban puanlı liseler genel olarak Fen, Proje ve Anadolu Liseleridir. Taban puanı 400’ün üzerinde olan AİHL sayısı 30, MTAL sayısı 8’dır.400 ve üzerinde taban puanı ile öğrenci alan AİHL kontenjan sayısı 2 bin 860 oranı %7,21, MTAL’nin kontenjan sayısı 501 oranı %1,31’dır. Başka bir ifade ile anlatacak olursak, AİHL’de 36 bin 816, MTAL ‘de 37 bin 689 toplamda 74 bin 505 öğrenci (%91,48) 400 taban puanın altında kaldığı görülmekte.
-Sınav ile öğrenci alan liselerde; en düşük taban puanlı lise 140,6496 puan ile Bozüyük MTAL olduğu görülmekte. En yüksek taban puanlı liseler 490 ve üzerinde puanla öğrenci alan Ankara, Bursa, Antalya, Denizli, İstanbul Atatürk Fen, İzmir (2 Fen Lisesi), Konya, Samsun, Malatya Fen Liseleri ile İstanbul Erkek, Kartal AİHL, Galatasaray, Kabataş Lisesi’dir.
-Sınavla öğrenci alan liselerin taban puan sıralamasının en sonunda yer alan Bozüyük MTAL (140,6496) ile listenin ilk sırasında yer alan İstanbul Erkek Lisesi’nin puanları arasındaki fark 3,5 kat (354,1244) puandır. Bu farklara 5 büyük il bazında bakıldığında; İstanbul 3,2 kat 343,3859 puan, Ankara 3 kat 325.02.65 puan, İzmir 2,9 kat 318,8761puan, Bursa 2,7 kat 305,1341 puan, Adana 2,6 kat (300,8867 puan.
-Ayrıca 81 ilden örneklem alınan liselerin taban puanlarının en düşük taban olarak ortalaması 192,1984 en yüksek taban puan ortalaması 444,5282 çıkmakta aradaki farkın ise 252,3298 puan olduğu görülmekte. Okullar arasındaki puan farklılıkları diğer illere doğru azalarak devam etmekte, okul ve tercih eden öğrenci sayısı azaldıkça puan farklılığı da daralmakta.
Sonuç olarak, yukarıda yer alan bütün veriler ve diğer veriler sınavla öğrenci alan liseler arasındaki farklılaşmalar ve ayrışmalar devam etmekte. Eşitsizlikler, ikili eğitim, eğitim emekçilerinin sorunları, laik ve kamusal eğitimin aşındırılması, kalabalık sınıflar, niteliksiz yöneticiler ve müfredat, anti demokratik uygulamalar vb gibi bulgular, eğitimde çoklu organ yetmezliği sorununun sürmekte olduğunu göstermekte. Bu durumu en iyi PİSA Direktörü Andreas Schleicher ile 2017’de yapılan ve bugünde geçerliliğini koruyan söyleşi de dikkat çektiği kusurları buraya bırakarak sonucu bağlayalım.
Andreas Schleicher, “başarılı eğitimin anahtarı, her çocuğun öğrenebileceğine güvenmek, en muhtaç olanların en iyi eğitimi alması, eğitimde değişimler önemli ancak stratejik ve tutarlı olmalı, ezberde iyi ancak yaratıcılıkta kötüsünüz. Çelişki şu: Türk öğrencilerin iyi oldukları alanlar artık dünyada daha önemsiz. Değişen dünyada yeni yetenek çeşitlerine ihtiyacınız var. Ve Türk sistemi buna uyum sağlayamadı. Sisteminiz nasılsa öyle devam ediyor ama dünya dönüyor. Öğretmenlere daha fazla fırsat verin, meslektaşlarını gözlemlesinler, birlikte çalışsınlar. Zamanlarının çoğunu yeni eğitim teknikleri geliştirmeye ayırsınlar. İyi öğretmenler araştırmacıdır, sadece ders kitabında ne yazıyorsa onu öğretmezler. Hükümet öğretmenliği hem finansal hem entelektüel açıdan çekici kılmalı. Ebevenyler çocuklarına özgüven aşılamalı, öğretmenleri desteklemeliler. Öğrencilere gelince… Hata yapmaktan, yeni fikirlerden korkmamalılar. Sınavlara daha az, hayata daha çok kafa yorun. Nasıl aynı anda kendimizi düşünüp diğerleriyle birlikte var olabileceğiz? Açık olmak, farklı kültürlere saygı duymak, cesaret, merak… Aslında mahalle okulu sistemi prensipte çok iyi işleyebilir. Ama böyle bir sistem getiriyorsanız, en iyi öğretmenler için dezavantajlı okulları cazip kılma konusundaki çabanızı ikiye katlamanız gerek. Bu olmazsa eşitsizliği artırırsınız. Çünkü düşük gelirli öğrenciler, mahallelerindeki okullara sıkışır kalır. Hükümetin taşıması gereken yük ebeveynlerin omzuna binmemeli. Eğer kaliteli okulu bulma görevini anne-babalara yüklerseniz; a) hep zengin ebeveynler daha iyi karar vereceklerdir çünkü daha fazla bilgi ve paraya sahipler, b) bazı aileler kolayca taşınamayabilir. Bunun tek çözümü bütün okulların iyi eğitim vermesini sağlamak ve bu gerçekten mümkün. “Seçmek” eğitimde hiçbir zaman iyi bir yöntem değil. Odak noktası her zaman gelişme olmalı. Öğrenciler nasıl daha iyi öğrenir, öğretmenler nasıl daha iyi öğretir, okullar nasıl daha iyi olur? Sorularına odaklanmak gerekir”
