Aaaaa…Anıtların ve Heykellerin Ortadan Kaybolduğu Bir Dönem

Gelelim Bursa’nın Kurtuluşu ile ilgili esas konuya. Bursa’da, 2013 yılına kadar Osman Gazi’nin Tophane’deki türbesinin önünde Cumhuriyet döneminin ilk anıtlarından biri bulunuyordu. Bu şehitlik ve yanı başındaki anıt, Kurtuluş Savaşı’nda işgalci Yunanlar’ın şehirden kovulması sırasında, 11 Eylül 1922 günü Hacıvat Köprüsü yakınlarında şehit olan 14 askerin hatırasına saygı niteliği taşıyordu.

Anıtın üzerindeki kitabede Osmanlıca “Burada yatan askerlerin şehit düştükleri muharebe öyle muazzam bir zaferle nihayet bulmuştur ki, neticesinde Bursa ikinci defa fethedilmiş ve kadim Osmanlı hükümeti nihayet bularak yerine Hükümet-i Cumhuriyetimiz teessüs etmiştir. Bu şehitler bu eserlerin abide-i mefharetidir. Mukaddes ruhlarına fatiha. 19 Muharrem 1341-11 Eylül 1338” ifadeleri yer alıyordu. Fakat siyasi ortama uygun sözde bir tarihçinin kışkırtması ve milliyetçilik iddiasında bir partinin girişimleriyle anıt söküldü. Çok enteresan işler değil mi? Gerici medyanın da destek verdiği bu süreçte taşınan anıtın nerede olduğu konusunda bilgiler de pek muhtelif. Bu anıtın önünde kuşaklar boyu fotoğraf çektiren Bursalılar da anıtın akibetini pek merak etmediler doğrusu. Oysa bu anıt da oradaki Osmangazi ve Orhangazi türbeleri gibi ata yadigarıdır. Tarih ve coğrafi bilinç eksik ve muğlak olunca, tarihi bütünlük içinde görme sorunu ortaya çıkıyor. Bursa’nın düşman işgalinden kurtuluşunda şehit düşenlerin anısına dikilen bu anıt kimleri ve niçin rahatsız etmiştir? O şehitler bu ülkenin, Bursa’nın kurtuluşunun bir simgesidir ve namusudur.

Bir başka kayıp haberi de İstanbul’dan. Geçtiğimiz günlerde Cağaloğlu’ndan geçerken, Halk Eğitim Merkezinin bahçesinde duran Turan Emeksiz büstünün yerinde olmadığını gördüm. İnternette kısa bir arama yapınca yine sürpriz olmayan bir yapı ortaya çıktı. Bu konu haberlere konu olmuş ancak ne yazık ki ben atlamışım. Bu büstün kaybedilişini ancak gözlemimden sonra öğrenebildim. Bakın şimdi “şehirlerin düşman işgalinden kurtuluşu kutlanmaz, mermi bile atılmadı” diyenlerle bu hikaye nasıl da kesişiyor. Bu bina AKP’ye yakınlığıyla bilinen Birlik Vakfı’na verilmiş. “Laiklik anayasadan çıkarılsın” diyen İsmail Kahraman’ın da başkanlığını yaptığı MTTB (Milli Türk Talebe Birliği) de şimdi bu binada yer alıyor. MTTB’nin geçmişi, bu ülkenin siyasi tarihi içindeki rolü, aydınlık Türkiye hedefi için mücadele edenler tarafından zaten çok iyi bilinmektedir. 27 Mayıs’ın ilk şehidi Turan Emeksiz’in heykeli de bu ülke tarihinin bir parçasıdır. Öte yandan bir başka Turan Emeksiz büstü de İstanbul Üniversitesi yemekhanesinin girişindeydi. Uzun yıllardır oraya yolum düşmedi. Yemekhane de bir tadilat söz konusu sanırım. Umarım oradaki büstün başına da bu türden bir iş gelmemiştir.

Şehir mirasına ve tarihine sahip çıkan örnekler de var. Turan Emeksiz Vapuru 46 yıl boyunca Kadıköy-Eminönü-Sirkeci hattında yolcu taşıdı ve 2008 yılında emekliye ayrıldı. “Turan Emeksiz” vapuru şimdilerde İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Haliç Tersanesindeki restore edilmektedir.

Özetle tarih ve coğrafya bilinci Türkiye siyasetinde oldukça tuhaf görünüyor. Ecdadımız lafını diline dolayanların iş ecdad miraslarını korumaya gelince iki yüzlü davrandıkları, bu konuyu sadece politik kazanç için kullandıklarını görmekteyiz. Ulusal tarihinin gurur verici sayfalarının bile tahrif edilerek mağduriyet üretilmesi esasen anlaşılır bir şey değil. Fakat biz bu işlerin sahiplerini, niyetlerini artık çok iyi biliyor ve çok iyi tanıyoruz.

Bu yazı vesilesi ile Bursa’nın düşman işgalinden kurtuluşunun 100. Yılını kutluyor; Kurtuluş Savaşı’nda ve Cumhuriyet Devrimini korurken şehit olanların anısı önünde minnet ve saygıyla eğiliyorum.

Kaynakça:

Çalışkan V ve Akbulak C. (2010).  Bir Gecekondu Araştırması: Bursa Kenti Uludağ Yamaçları. https://www.researchgate.net/publication/323613154_Bir_Gecekondu_Arastirmasi_Bursa_Kenti_Uludag_Yamaclari [accessed Apr 24 2021].

N. Dostoğlu ve Tülin Vural (2004). Lörcher, Prost ve Piccinato’nun Bursa’daki Kentsel Gelişime Katkıları, Bursa’da Yaşam.

İ. Kemankaş, “Not Defteri: Piccinato ne demişti?” https://enbursa.com/

Devrimci gençliğin sembolünün heykeli kaybedildi, Odatv, https://www.odatv4.com/makale/devrimci-gencligin-sembolunun-heykeli-kaybedildi–0503151200-72513

[ YAZI DİZİSİ- 1-“ECDADIMIZ SİYASETİ”] Prof. Dr. Vedat Çalışkan

[ YAZI DİZİSİ- 2-“ECDADIMIZ SİYASETİ”] Prof. Dr. Vedat Çalışkan

[ YAZI DİZİSİ- 3 -“ECDADIMIZ SİYASETİ”] Prof. Dr. Vedat Çalışkan