Kolin, Limak, Cengiz, Sabancı, Çalık, Bereket, Alarko, Zorlu, IC İçtaş, Kazancı Holding gibi şirketler 31,86 kuruşa aldıkları 1 kWh elektriği en az yüzde 330 karla 137 kuruşa satıyor. Kar oranı 210 kWh üstünde yüzde 546.
Zamlar, kesintiler, protestolar… 2021’i elektriğe toplamda yapılan yüzde 21,90’lık zamla kapatan Türkiye için 2022 pek iyi başlamadı.
Yılbaşında işyerinin kullandığı elektriğe yüzde 168, sanayi birim fiyatlarına da yüzde 156 zam geldi. Ev tüketicileri içinse farklı bir modele, kademeli elektrik tarifesine geçildi. Bu da hanelerin faturalarına en düşük yüzde 49, en fazla da yüzde 125’lik zam olarak yansıdı.
Önce Türkiye’nin dört bir yanından insanlar faturalarını sosyal medyada paylaşmaya, daha sonra da sokaklara dökülmeye başladı.
Artvin’de, Gaziantep’te, Mardin’de, İzmir’de, Diyarbakır’da, Van’da, Ağrı’da, Hakkari’de, Bursa’da, Antalya’da, İstanbul’da kitlesel protestolar yapıldı. Yurttaşlar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı ve hükümeti istifaya çağırdı. Hatta bazı şehirlerde polis eylemlere müdahale etti.
Elektrik faturası protestolarını Isparta’daki elektik kesintisi izledi. “Enerjisiz şebekemiz kalmamıştır” açıklaması kesintiden ancak 84 saat sonra gelebildi.
Meslek örgütleri ise sorumlu olarak hükümetin kamusal olmayan politikalarını gösterdi. Enerjide dışa bağımlılık vurgusu yaptı. Özelleştirmeleri ve şirketleri işaret etti.
Elektrik dağıtım şirketlerinin tekeli
Türkiye’nin ihtiyacı olan elektriğin üretim, iletim, dağıtım ve ticaretini yapmak amacıyla, 1970’te Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) kuruldu.
1993’te ise Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) adıyla yeniden yapılandırıldı.
2001’de TEAŞ; Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) adıyla yeniden yapılandırıldı.
AKP, iktidara gelmesinin ardından “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejini” oluşturdu. 2004’te Türkiye 21 elektrik dağıtım bölgesine ayrıldı. Daha sonra da özelleştirmeler başladı. Bölgesel dağıtım şirketleri ortaya çıktı.
2013’teToroslar Elektrik Dağıtım AŞ’nin özel sektöre devriyle devlet elektrik dağıtımından tamamıyla çekilmiş oldu. Bugün 21 ayrı bölgenin sahibi olan şirketler Türkiye’nin en büyük ve en güçlü şirketleri.
Aralarında kim var derseniz; Kolin, Limak, Cengiz, Sabancı, Çalık, Bereket, Alarko, Zorlu, IC İçtaş, Kazancı gibi holdinglerden bahsediyoruz.
Tek istisna KCETAŞ yani Kayseri ve Civarı Elektrik Dağıtım A.Ş. adıyla hizmet veren şirket. Çünkü şirket Kayseri Büyükşehir Büyükşehir Belediyesinin bir iştiraki ve kuruluşu özelleştirmelerden çok daha öncesine dayanıyor.
| Biz ne kadar ödüyoruz, onlar ne kadar kazanıyor?Türkiye’de aşağıda sayılan şirketlere elektriği bir kamu kuruluşu olan Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) satıyor. Yılbaşından sonra şirketlere satılan 1 kWh elektriğin toptan fiyatı yüzde 34,1 oranında zamlandı. Yani 23,76 kuruştan 31,86 kuruşa çıktı.Özelleştirilen şirketler ise bu elektriği sanayiye 175,7 kuruşa, ticarethanelere 273,95 kuruşa satıyor.Hane bazında ise kWh sınırı uygulanıyor. 210 kWh’ın altında kalan yurttaşlar 137 kuruş (1 lira 37 kuruş), bunun üzerindekiler ise yüzde 206 kuruşa (2 lira 6 kuruş) elektriği satın alıyor. Bir başka deyişle özelleştirilen şirketler, devletten aldığı elektriği yurttaşa üzerine yüzde 330 (210 kWh altı) ve yüzde 546 (210 kWh üstü) koyarak yurttaşa satıyor.Türkiye’de 47 milyon 189 bin 111’e elektirk abonesi var. Türkiye’de hanelerin ortalama elektrik tüketimi aylık yaklaşık 230 kWh. 210 kWh limitine göre hesaplandığında bugün ortalama 328,9 TL tutuyor.Dağıtım şirketlerinin Ekim 2021’deki geliri aylık 19,7 milyar liraydı. 2022’de ise gelirin aylık 42,2 milyar liraya çıkması bekleniyor. Yani ayda iki katından daha fazla gelir demek. Bir başka deyişle de yıllık 270 milyar lira. |
- 1. Bedaş
Tam adıyla, CK Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 960 milyon dolara Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’a özelleştirildi. İstanbul Avrupa yakasının elektrik dağıtım faaliyetlerini sürdürüyor.
İller: İstanbul Avrupa Yakası
Tüketici sayısı: 4,5 milyon
Sahibi: Cengiz Holding ve Kolin İnşaat
- 2. Toroslar EDAŞ
Tam adıyla Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 725 milyon dolara Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki Enerjisa’ya özelleştirildi.
İller: Adana, Mersin, Osmaniye, Hatay, Kilis, Gaziantep
Tüketici sayısı: 7,7 milyon
Sahibi: Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki Enerjisa
- 3. Başkent EDAŞ
Tam adıyla Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 225 milyon dolara EnerjiSA’ya özelleştirildi.
İller: Ankara, Bartın, Çankırı, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale ve Zonguldak
Tüketici sayısı: 2 milyon
Sahibi: Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki Enerjisa
- 4. Ayedaş
Tam adıyla İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 227 milyon dolara EnerjiSA’ya özelleştirildi.
İller: İstanbul Anadolu Yakası
Tüketici sayısı: 2 milyon
Sahibi: Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki EnerjiSA
- 5. Dicle EDAŞ
Tam adıyla Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 387 milyon dolara EKSİM Holding’e özelleştirildi.
İller: Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak, Siirt
Tüketici sayısı: 2 milyon
Sahibi: EKSİM Holding
- 6. Gediz EDAŞ
Tam adıyla Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te İzmir ve Manisa’nın elektrik dağıtım faaliyetleri için 1 milyar 231 milyon dolara Elsan-Tümaş-Karaçay Ortak Girişim Grubu’na özellştirildi.
İller: İzmir, Manisa
Tüketici sayısı: 3 milyon
Sahibi: Elsan-Tümaş-Karaçay Ortak Girişim Grubu
- 7. Uludağ EDAŞ
Tam adıyla Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 940 milyon dolara Limak Holding’e özelleştirildi.
İller: Bursa, Çanakkale, Balıkesir, Yalova
Tüketici sayısı: 3 milyon
Sahibi: Limak Holding
- 8. Aydem EDAŞ
Tam adıyla Aydem Elektrik Dağıtım A.Ş. 2008’de 110 milyon dolara Bereket Holding’e özelleştirildi.
İller: Aydın, Denizli, Muğla
Tüketici sayısı: 1,9 milyon
Sahibi: Bereket Holding
- 9. MEDAŞ
Tam adıyla Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. 2009’da 440 milyon dolara Alarko ve Cengiz Holding’e özelleştirildi.
İller: Konya, Kırşehir, Niğde, Karaman, Nevşehir, Aksaray
Tüketici sayısı: 3,7 milyon
Sahibi: Alarko Holding ve Cengiz İnşaat
- 10. YEDAŞ
Tam adıyla Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 441 milyon 500 bin dolara Çalık Holding’e özelleştirildi.
İller: Samsun, Ordu, Çorum, Amasya, Sinop
Tüketici sayısı: 1,8 milyon
Sahibi: Çalık Holding
- 11. SEDAŞ
Tam adıyla Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. 2009’da 600 milyon dolara Akkök-Ak Enerji-CEZ Ortak Konsorsiyumu’na özelleştirildi. Daha sonra tüm hisseleri AKCEZ aldı.
İller: Bolu, Düzce, Sakarya, Kocaeli
Tüketici sayısı: 1,9 milyon
Sahibi: AKCEZ
- 12. Akdeniz EDAŞ
Tam adıyla Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 546 milyon dolara Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’a özelleştirildi.
İller: Antalya, Isparta, Burdur
Tüketici sayısı: 2,2 milyon
Sahibi: Cengiz Holding-Kolin İnşaat
- 13. OEDAŞ
Tam adıyla Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 485 milyon dolara Yıldızlar SSS’e özelleştirildi. 2017’de Zorlu Holding 360 milyon dolara bölgedeki elektrik dağıtım ve satış faaliyetlerini resmi olarak üstlendi.
İller: Eskişehir, Afyon, Kütahya, Bilecik, Uşak
Tüketici sayısı: 1,7 milyon
Sahibi: Zorlu Holding
- 14. Aras EDAŞ
Tam adıyla Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 128 milyon 500 bin dolara Kiler ve Çalık Holding’e özelleştirildi.
İller: Erzurum, Ağrı, Kars, Erzincan, Iğdır, Ardahan, Bayburt
Tüketici sayısı: 1 milyon
Sahibi: Kiler Holding-Çalık Holding
- 15. VEDAŞ
Tam adıyla Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 118 milyon dolara Türkerler Holding’e özelleştirildi.
İller: Van, Muş, Bitlis, Hakkari
Tüketici sayısı: 750 bin
Sahibi: Türkerler Holding
- 16. Çoruh EDAŞ
Tam adıyla AKSA Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 227 milyon dolara Kazancı Holding’e özelleştirildi.
İller: Trabzon, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane
Tüketici sayısı: 1,7 milyon
Sahibi: Kazancı Holding
- 17. Fırat EDAŞ
Tam adıyla AKSA Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. Çoruh EDAŞ gibi 2010’da 230 milyon 250 bin dolara Kazancı Holding’e özelleştirildi.
İller: Elazığ, Malatya, Bingöl ve Tunceli
Tüketici sayısı: 1,7 milyon
Sahibi: Kazancı Holding
- 18. AKEDAŞ
Tam adıyla Akedaş Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 60 milyon dolara Arsan, İskur, Nazar Konsorsiyumu’na özelleştirildi.
İller: Adıyaman, Kahramanmaraş
Tüketici sayısı: 1 milyon
Sahibi: Kipaş, Arsan, İskur, Nazar Konsorsiyumu
- 19. Çamlıbel EDAŞ
Tam adıyla Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 258 milyon 500 bin dolara Kolin İnşaat, Limak Holding, Cengiz Holding’e özelleştirildi.
İller: Sivas, Tokat, Yozgat
Tüketici sayısı: 1,1 milyon
Sahibi: Kolin İnşaat, Limak Holding, Cengiz Holding
- 20. TREDAŞ
Tam adıyla Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. 2011’de 575 milyon dolara IC İçtaş’a özelleştirildi.
İller: Tekirdağ-Kırklareli-Edirne
Tüketici sayısı: 1 milyon
Sahibi: IC İçtaş
- 21. KCETAŞ
Tam adıyla Kayseri ve Civarı Elektrik Dağıtım A.Ş. 1990’dan bu yana Kayseri Büyükşehir Belediyesi iştiraki.
İl: Kayseri
Tüketici sayısı: 750 bin
Sahibi: Kayseri Belediyesi ve ortakları
| Elektrik dağıtım şirketlerinin görevleriBulundukları bölgede elektrik şebekesini işletiyorlar. Şebekenin tüm fiziki unsurları, kablolardan direklere, trafolardan sayaçlara dağıtım şirketlerinin sorumluluğunda. Özetle:1. Elektrik şebekesinin bakımı, onarımı ve geliştirilmesi,2. Oluşacak arızalara müdahale ederek tamir arızaların giderilmesi,3. Şebekenin sürekli olarak çalışır durumda olması için planlı bakımlar yapmak,4. Görev bölgesi dahilindeki tüm sayaçların okumasını yapmak görev ve sorumlulukları… |
(HA)
Hikmet Adal
Haziran 2018’den bu yana bianet muhabiri. 2013’te bianet’te staj yaptıktan sonra bianet’in projelerinde de yer aldı. Expression Interrupted, susma24.com, Jıneps, Inside Turkey, tol.org gibi platformlarda haber ve makaleleri yayınlandı. İfade özgürlüğü alanında birçok haber ve makaleye görüş verdi. Yazıları İngilizce başta olmak üzere Fransızca, İtalyanca ve Çerkesceye çevrildi. 8 Mart 2018’deki Feminist Gece Yürüyüşünde çektiği fotoğraflar İstanbul Büyükşehir Belediyesince sergilendi. Erciyes Üniversitesi Gazetecilik mezunu.
